1. Nhập khẩu là gì?

Luật Thương mại 2005 Điều 28 khoản 1 định nghĩa như sau:

“Nhập khẩu hàng hóa là việc hàng hoá được đưa vào lãnh thổ Việt Nam từ nước ngoài hoặc từ khu vực đặc biệt nằm trên lãnh thổ Việt Nam được coi là khu vực hải quan riêng theo quy định của pháp luật”.

Nhập khẩu không phải là hành vi buôn bán riêng lẻ mà nó là hệ thống các quan hệ buôn bán trong một nền kinh tế có cả tổ chức bên trong và bên ngoài. Quá trình này của mỗi quốc gia còn phụ thuộc vào thu nhập của người dân trong nước và tỷ giá hối đoái tại đây. 

2. Các hình thức nhập khẩu hàng hóa

Một số phương thức nhập khẩu ở nước ta hiện nay.

2.1. Nhập khẩu trực tiếp 

Đối với hình thức này thì người mua và người bán hàng hóa trực tiếp giao dịch với nhau, quá trình mua và bán không hề ràng buộc lẫn nhau. Bên mua có thể mua mà không bán và ngược lại. 

Nhập khẩu trực tiếp được tiến hành khá đơn giản. Trong đó, bên nhập muốn ký kết được hợp đồng kinh doanh nhập khẩu thì phải nghiên cứu thị trường, tìm kiếm đối tác phù hợp, ký kết và thực hiện hợp đồng, tự bỏ vốn, chịu mọi rủi ro và chi phí trong giao dịch…

2.2. Nhập khẩu ủy thác

Hình thức này được hiểu là hoạt động dịch vụ thương mại, theo đó chủ hàng thuê một đơn vị trung gian thay mặt và đứng tên nhập khẩu hàng hóa bằng hợp đồng ủy thác.

Nói một cách dễ hiểu hơn, các doanh nghiệp trong nước có vốn ngoại tệ riêng và có nhu cầu nhập khẩu một loại hàng hóa nào đó, tuy nhiên, lại không được phép nhập khẩu trực tiếp hoặc gặp khó khăn trong quá trình kiếm, giao dịch với đối tác nước ngoài thì sẽ thuê những các doanh nghiệp có chức năng thương mại quốc tế tiến hành nhập khẩu cho mình.

Trách nhiệm của bên nhận ủy thác là phải cung cấp thông tin về thị trường, giá cả, khách hàng, những điều kiện có liên quan đến đơn hàng được ủy thác, ký kết hợp đồng và thực hiện các thủ tục liên quan đến nhập khẩu.

2.3. Nhập khẩu gia công

Là hình thức mà bên nhận gia công của Việt Nam nhập khẩu nguyên vật liệu từ người thuê gia công ở nước ngoài, theo hợp đồng gia công đã ký kết. Chẳng hạn như doanh nghiệp dệt may, giày da của Việt Nam nhập nguyên phụ liệu từ Đài Loan để sản xuất hàng gia công cho đối tác Đài Loan.

2.4. Tạm nhập tái xuất

Tạm nhập tái xuất là hình thức mà thương nhân Việt Nam nhập khẩu tạm thời hàng hóa vào Việt Nam, nhưng sau đó lại xuất khẩu chính hàng hóa đó ra khỏi Việt Nam sang một nước khác.

Hình thức này là tiến hành nhập khẩu hàng hóa nhưng không để tiêu thụ trong nước mà để xuất khẩu sang một nước thứ ba nhằm thu lợi nhuận. Giao dịch này bao gồm cả nhập và xuất khẩu với mục đích thu lại lượng ngoại tệ lớn hơn số vốn ban đầu đã bỏ ra.

2.5. Buôn bán đối lưu

Buôn bán đối lưu có thể được coi là một phương thức thanh toán trong thương mại quốc tế, được sử dụng chủ yếu trong các giao dịch mua bán với chính phủ những nước đang phát triển. Hàng hóa và dịch vụ được đổi lấy hàng hóa và dịch vụ khác có giá trị tương đương.

3. Vai trò của nhập khẩu đối với ngành kinh tế

Nhập khẩu có vai trò quan trọng trong nền kinh tế của một quốc gia, nó đảm bảo sự phát triển ổn định của những ngành kinh tế mũi nhọn đồng thời khai thác tối đa lợi thế so sánh của quốc gia, góp phần thực hiện chuyên môn hóa cao trong lao động và cải thiện cán cân thanh toán quốc tế.

Đối với nước ta hoạt động nhập khẩu đóng một vai trò quan trọng đối với nền kinh tế được thể hiện qua 5 vai trò dưới đây.

• Đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân, tránh tình trạng khan hiếm hàng hóa. Khi mà một quốc gia không tự sản xuất hoặc sản xuất không đủ để cung cấp cho nhu cầu của người tiêu dùng thì cần nhập khẩu từ những nguồn bên ngoài nhằm đảm bảo cân đối và phát triển bền vững nền kinh tế trong nước.

• Hàng hóa nhập khẩu kết hợp với hàng hóa có sẵn trong nước giúp thị trường tiêu dùng trở nên đa dạng và phong phú hơn. Ngày nay, người dân có rất nhiều sự lựa chọn về một sản phẩm từ chủng loại, mẫu mã, nguồn gốc xuất xứ, giá cả và chất lượng. Nhờ đó khả năng tiêu dùng và mức sống của người dân được nâng tầm.
• Khi có nhiều thương hiệu từ nhiều quốc gia xuất hiện trên thị trường sẽ làm giảm thiểu tình trạng độc quyền thị trường của một dòng sản phẩm nào đó, nhằm đảm bảo quyền lợi cho người dân. 
• Nhập khẩu còn đóng vai trò như một đòn bẩy, sự kích thích giúp các doanh nghiệp trong nước không ngừng phát triển và vươn lên. Vì khi các sản phẩm của nước ngoài du nhập vào thị trường ngày càng nhiều làm thị trường hàng hóa trở nên phong phú và đa dạng thì đòi hỏi doanh nghiệp phải không ngừng tìm tòi, phát triển và cải tiến dịch vụ nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ để giữ chân khách hàng.

• Quá trình chuyển giao công nghệ nhờ nhập khẩu sẽ giúp nền kinh tế quốc gia không ngừng được cải thiện và đổi mới. Sự học hỏi lẫn nhau tạo nên mức cân bằng về trình độ sản xuất giữa các quốc gia, đồng thời giúp các nước đến sau kế thừa nhanh chóng và hiệu quả mà không mất quá nhiều chi phí và thời gian.

4. Các yếu tố ảnh hưởng đến nhập khẩu

Có 5 yếu tố cơ bản ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động nhập khẩu của một quốc gia như:

• Chế độ và các chính sách trong và ngoài nước: Các yếu tố này mang tính bắt buộc, các doanh nghiệp khi tham gia vào thị trường thương mại quốc tế đều phải chấp hành vô điều kiện.
• Tỷ giá hối đoái.
• Thuế nhập khẩu.
• Hạn ngạch nhập khẩu.
• Điều kiện quốc gia: Với các quốc gia có điều kiện thuận lợi cho nhập khẩu (hệ thống giao thông phong phú, thuận lợi, thông tin liên lạc, cơ sở hạ tầng,…) thì chắc chắn hoạt động nhập khẩu sẽ diễn ra mạnh mẽ hơn.